در گذشته های نه چندان دور، ساب و فینیش پارکت چوبی کاری نسبتاً سرراست و راحت بود و در بیشتر موارد از سیستم فینیش سه لایه پلی اورتان براق استفاده میشد. این روش فینیش هنوز نیز رایج است، با این حال نه تنها این سیستم که همه فینیشها از این جهات بدون مشکلات نیستند. تا حدودی به دلیل حضور هر چه بیشتر فناوری، به ویژه با در زمینه جلادهنده های فلزی و یا فینیشهای پایه آب، انتخاب فینیش، بسیار متنوع شده است. با جستجو در اینترنت به سرعت مشخص میشود که طیف وسیعی از فینیشها در دسترس هستند. امروزه بسیاری از تولیدکنندگان قادر به ارائه طیف کاملی از انواع فینیش هستند. قطعاً نامهای تجاری را خواهید یافت که برایتان ناآشنا است. به همین دلیل در حال حاضر گزینه های انتخاب فینیش بسیار بیشتر از گذشته است. اگرچه این امری مثبت است، ولی برای افرادی که اطلاعات محدودی در مورد فینیشها و انواع آن دارند تا حدودی گیج کننده است.
بعلاوه بعید است که معماران با همه گزینه های موجود آشنا باشند؛ لذا فینیشهایی ترجیح میدهند که قبلا استفاده کرده باشند و درباره اش تجربه کافی دارند. ولی معماران معتبر مدام دانش خود را به روز میکنند تا از تغییرات جدید در این صنعتِ در حال توسعه مطلع شوند.
هر فینیشی ویژگیهای خاص خود را دارد. این امر به ویژه زمانی رخ میدهد که فینیش انتخابی مورد استفاده، متفاوت از سیستم رایج باشد یا فینیش مجدد روی سیستم فینیش موجود درخواست شود. وقتی برای هر محصولی حق انتخاب وجود دارد، تغییرات کیفیت و قیمت نیز بین محصولات متفاوت خواهد بود. این موضوعات خصوصا برای فینیش پارکت نیز مصداق داشته و بسته به ماهیت سیستم فینیش، در هزینه های کلی پروژه، تفاوت قابل توجهی پیش میآید. بدیهی است محصولات با کیفیت پایینتر در زمان عملکرد و استفاده مداوم مستعد مشکلات بیشتری هستند.
در این مقاله ما به طور خاص از سردرگمی نصابهای پارکت، معماران، مدیران ساختمان و عواکس مردم در مورد انتخاب فینیش صحبت خواهیم کرد. نباید با این موضوع نباید ساده برخورد کرد. اگرچه فرآیند تهیه و فینیش کردن کف، به ویژه در مقایسه با هزینه های خرید و نصب پارکت چوبی، نسبتاً “ارزان” است، با این حال انتخاب فینیش نامناسب انتظارات از کف چوبی جدید یا ترمیم شده را محقق نخواهد کرد. به طور کلی برای مصرف کننده، ظاهر کار، دوام و ماندگاری، و هزینه عوامل اصلی هستند. انتخاب نامناسب فینیش، نهایتاً منجر به نارضایتی و پیش آمدن هزینه اضافه و جدید میشود. نمیتوان بیش از این تأکید کرد که انتخاب مناسب فینیش درخور نیازتان، تا حد زیادی احتمال بروز هرگونه مشکل احتمالی را کاهش میدهد.
به عنوان مالک، تعیین کننده یا دریافت کننده پارکت جدید، مهمترین موضوع هنگام انتخاب پوشش باید به آن توجه کرد این است که آیا مناسب پروژه شما است یا خیر؟ هر نوع فینیش برای کاربرد خاصی مناسب است. مشکل در برقراری تعادل و هماهنگی است بین خصوصیات فینیشهای مختلف و آنچه واقعاً مناسب نیاز شماست. فینیش خوب در کاربرد اشتباه است که به عملکرد ضعیف منجر میشود – نه فینیش بد!
برای پیمانکار مهمترین اطلاعات فنی، توسط سازنده محصول ارائه میشود. باید درباره این اطلاعات پیگیری شود، مورد پرسش و حتی مورد بحث قرار گیرد، اما هرگز نادیده گرفته نشود. فینیشها میتوانند پیچیده باشند ولی مطمئن باشید که قبل از ورود محصول به بازار زمان زیادی صرف تحقیق و بهبود آن شده است. اطلاعات محصول به پیمانکار کمک میکند تا فینیشها را به درستی اجرا کند و به مشتریان در مورد مناسب بودن یا نبودن سیستم فینیش برای یک پروژه خاص (از جهت ظاهر، دوام، هزینه، ملاحظات کاربردی و ملاحظات زیست محیطی) به طور دقیق مشاوره دهد.
هنگام بررسی محصولات همیشه تنوع انواع فناوریهای فینیش را در نظر بگیرید، هر کدام مزایا و محدودیتهای خود را خواهند داشت و توازن آنها در پروژه های مختلف متفاوت خواهد بود. همچنین لازم است اطمینان حاصل شود که تصمیمات مرتبط با فینیش کردن متناسب با نیازهای شما بر اساس اطلاعات دقیق و جامع انجام میشود. به طور کلی در مورد نوع فینیش انتخاب مالک اهمیت دارد و اغلب از پیمانکار برای مشاوره استفاده میشود. بنا به تمام موارد مذکور، در انتخاب فینیش که هم برای مشتری و هم برای پیمانکار پروژه حائز اهمیت است، چه مراحلی باید در نظر گرفته شود؟
ابتدا باید فینیشی برای کف انتخاب شود که مناسبترین برای پروژه باشد. علاوه بر انواع متنوع فینیش، جلوه های بصری ارائه شده نیز باید در نظر گرفته شود و الویتها باید لحاظ شود. مزایا و محدودیتهای این گروه کنترل باید از نظر نوع مورد نیاز پروژه ارزیابی شود.
از این رو، محصولات تولیدکننده خاص در آن گروه را میتوان ارزیابی کرده و انتخاب آگاهانه ای انجام داد. با این حال اساس انتخاب به همین جا ختم نمیشود! مسئله این است که مشتری برای حفظ ظاهر خوب آماده انجام چه کاری است! صرف نظر از زاویه دید شما، “تعمیر و نگهداری” جنبه کلیدی است که ظاهر شکیل و پایدار پارکت را تضمین میکند. باید تأکید کرد که تمام پارکتهای چوبی فینیش شده به سطحی از فعالیت نیاز دارد تا آنها را تمیز نگه داشته و حتی المقدور ویژگیهای اصلی زیبایی آنها را افزایش دهد. این شامل موارد زیر میشود:
زیرا در صورت وجود گرد و غبار، شن و ماسه و ترافیک رفت و آمد، آسیب به پارکت سرعت مییابد. این امور قابل بحث نیست. درواقع حداقل شرط داشتن پارکت چوبی است. با این حال، تناوبی که این امور انجام میشود، و همچنین سایر فعالیتهای نگهداری، چیزی است که انواع مختلف فینیش را متمایز میکند. به بیان ساده بستگی دارد که مشتری حاضر است برای “برای پارکت خود” چه کاری انجام دهد.
جنبه هایی مانند نوع و مقدار رفت و آمد یا محیط پارکت (به عنوان مثال مسکونی، تجاری و غیره) چیزی است که در انتخاب فینیش مؤثر است. اگر با استفاده از این ملاحظات همچنان در انتخاب فینیش مناسب مردد هستید، باید از یک متخصص مشورت بگیرید. به یاد داشته باشید، اگرچه پیمانکار یا متخصص مشابه میتواند در زمینه اطلاعات فنی به شما کمک کند، اما مالک یا شخصی که از طرف مالک مشخص میشود، باید انتخاب کننده نهایی فینیش باشد، زیرا خود مالک است که میزان نگهداری از پارکت را تعیین میکند.
فرض کنید پارکت خود را انتخاب کرده اید و به رغم طولانی شدن پروسه انتخاب و تصمیم گیری، نهایتاً به ظاهر ایدئال دست یافته اید، اکنون با تعمیر و نگهداری به عنوان اصلی انکارناپذیر مواجهید. بنابراین با درک این موضوع شروع کنید، زیرا احتمالاً رضایت شما را از پارکت و انتخابتان بالا میبرد. فینیشها برای محافظت و زیبایی پارکت چوبی ساخته میشوند، اما از روز اول نصب با رفت و آمدهای مختلف فرایند تخریب و فرسایش پارکت آغاز میشود که فقط صاحبخانه یا سرایدار میتوانند روند تخریب را مدیریت و آن را بازسازی کنند. پس مهم است که پوشش خود را با دقت انتخاب کنید، زیرا این پارکت و انتخاب متعلق به شماست که قرار است در دوازده ماه، پنج سال، یک دهه و… به نمایش گذاشته شود. بنابراین عاقلانه انتخاب کنید.
سیستم فینیش که در نهایت برای کف سنباده خورده و فینیش شده انتخاب میشود، به ملاحظات مختلفی بستگی دارد. در برخی موارد مشخصات فنی خاصی برای فینیش مشخص میشود که عواکساً در پروژه های تجاری صادق است. بهرحال در مورد پارکتهای خانگی اغلب مشتری است که یک نوع خاصی را درخواست میکند یا انتظار دارد فروشنده پارکت، اطلاعاتی را ارائه دهد که به واسطه آن بتواند تصمیمی آگاهانه بگیرد. پس از تعیین فینیش، همچنان لازم است که فروشنده عواقب استفاده از آن را یادآور و درباره تمام مزایا و معایب احتمالی سیستم مشتری را مطلع سازد. جنبه های مربوط به فینیش که باید لحاظ شده و به مشتری منتقل شود. مثلا مواردی مانند خطرات احتمالی فینیش انتخاب شده برای سلامتی و یا اثر احتمالی لکه غذا در صورت پاک نکردن از روی پارکت. جنبه های مهم دیگر نیز به مواردی مانند نگهداری از کف مربوط میشود، زیرا برخی فینیشها نسبت به سایرین نیاز به نگهداری و مراقبت دائم دارند. همچنین مالک برای فینیش انتخاب شده خود، باید آمادگی انجام نگهداریهای لازم را داشته باشد. جنبه دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، زرد شدن فینیش به مرور زمان است؛ زیرا هم چوب و هم فینیش در طول زمان دستخوش تغییر رنگ میشود. همچنین در مورد پارکتهای داخلی ساختمان روی پله ها، باید به مقاومت در برابر لغزش نیز اشاره کرد. این سطح ایمنی با پوشش صحیح و سطح پایینتری از درخشندگی حاصل میشود.
بطور کلی فینیش پارکتهای چوبی را میتوان در پنج گروه اصلی تقسیم بندی کرد:
محصولات این دسته کمترین سطح ترکیبات فرار آلی (VOC) را دارند، اگرچه برخی از این محصولات به تنهایی میتوانند VOC بالایی داشته باشند. این مواد بر پایه روغنهای طبیعی پایدار ساخته شده و غالباً در اروپا مورد استفاده قرار میگیرد. نیاز به تعمیر و نگهداری در این دسته بیشتر از سایر دسته ها است. مزیت آن سهولت تعمیر نقاط فرسوده است. با استفاده دوره ای از فینیش مجدد، پارکت در عمر مفید خود از ساب زدن بی نیاز خواهد شد. روغنهای واکس سخت بر روی پارکت لایهای بنام فیلم ساخته که دوام خوبی دارد. ممکن است آنها، یک جزئی یا بصورت دو جزئی همراه با اتصال دهنده متقاطع ایزوسیانات باشند. سهولت کاربرد و افزایش تنوع رنگ چوب از ویژگی های کلیدی آن است. آنها به دلیل مقدار کم از ترکیبات VOC، با مبتلایان به آسم سازگار هستند.
روغنهای بهبود یافته مخلوطی از روغنهای گیاهی طبیعی هستند كه با واکنش با اکسیژن هوا سفت میشوند. پخت این روغنها با استفاده از خشک کنهای فلزی مانند کبالت و روی رخ میدهد. با استفاده از این خشک کنها، واکنش کند سخت شدن، با کمک اکسیژن موجود در هوا سرعت مییابد. معماران باید دقت داشته باشند که پارچه های آلوده و گرد و غبار باقیمانده از سنباده، در استفاده از چنین فینیشهایی آتشزاست. لذا پارچههای تنظیفی که با آنها این فینیشها اجراء شده است، باید هر چه زودتر به محل مناسب زباله ها منتقل شود. این فینیشها، تشکیل دهنده فیلم و یکی از قدیمیترین انواع فینیش کف هستند. افزایش کیفی رنگ چوب با چنین فینیشهایی ویژگی برجسته ایست، اما ممکن است پخت برخی از آنها، خصوصا در هوای سرد بسیار کند باشد. صیقل دادن و پرداخت کردن سطح با چنین فینیشهایی، باعث میشود که پارکت بلافاصله پس از فینیش شدن قابل استفاده شوند. نگهداری این فینیشها بیشتر از سایر انواع فینیشها است. آلکیدها بر اساس واکنش روغنهای گیاهی با رزین مصنوعی ساخته شده اند که باعث میشود پارکت، دارای فیلم و با درخشش و جلا ایجاد شود. همانند روغنهای بهبود یافته، این نوع نیز، سرد کندی در پخت در هوای سرد دارد. افزایش کیفیت رنگ چوب ویژگی کلیدی در سهولت استفاده است. آلکیدها عواکساً حاوی spirit یا تربانتین با سطح متوسطی از VOC هستند.
روغن اصلاح شده با اورتان (OMUs)، از واکنش روغن با اورتان برای ایجاد یک کوپلیمر تشکیل میشود که در حلالهایی حل میشود. بسته به نسبت روغن به اورتان ، خواص آن متفاوت است. هرچه نسبت روغن بیشتر باشد ، انعطاف پذیری بیشتری دارد و از دوام و مقاومت کمتری در برابر سایش برخوردار است. ویژگیها بسته به نسبت روغن به اورتان تغییر میکند. هرچه نسبت روغن بیشتر باشد، انعطاف پذیری بیشتر، و از دوام و مقاومت کمتری در برابر سایش برخوردار است. برعکس هرچه میزان اورتان بیشتر باشد، فیلم سختتر و مقاومت به سایش بیشتر میشود. استفاده از این محصولات افزایش یافته زیرا نسبت به اورتانهای رطوبت-پخت، در برابر اتصال لبه مقاومتر هستند. این روغنها کیفیت رنگ چوب را بهینه کرده و از لحاظ عملکرد مقاومت در برابر سایش، نیاز به تعمیر و نگهداری متوسطی بین روغن های بهبود یافته و پلی اورتان دارند. میزان VOC آنها نسبتا زیاد است. به هر حال، روغنهای اصلاح شده با اورتان بر پایه آب با میزان VOC پایین نیز، در وجود دارد. محصولات بر پایه آب باعث کاهش سطح کیفی رنگ چوب میشوند و دوام محصولات مبتنی بر حلال را ندارند.
کاربرد اصلی این دسته از فینیشها در فینیش مبلمان است، اگرچه گاهی در پارکتهای چوبی استفاده میشود. مزیتشان این است که سریع خشک شده و در اصلاح و ترمیم اولیه میتوان چندین لایه را در یک روز استفاده کرد، هرچند پروسه کامل چند روز طول میکشد. آنها رنگ پخته تر، تیره تر و بهتری برای چوب تولید کرده و مقاومتشان نیز خوب است. عیب اصلی بوی بسیار قوی آنها است. VOC های بالای آنها عمدتا اتانول (الکل اتیل) است.
این گروه ممکن است یک جزئی و رطوبت-پخت باشد که در آن پخت، حاصل واکنش ایزوسیانات با رطوبت هواست، یا دوجزئی متشکل از یک جزء پلیول و یک جزء پلی ایزوسیانات که وقتی با هم مخلوط میشود واکنش میدهد. پلی اورتان بر پایه حلال سفتترین و در برابر فرسایش سختترین نوع است و در بین تمام گروههای فینیش پارکت چوبی بالاترین سطح درخشش را دارد. از معایب آن میتوان به افزایش خطر چسبندگی لبه، میزان VOC زیاد و نیاز به مراقبت ویژه در هنگام استفاده اشاره کرد زیرا اجزای ایزوسیانات از هر دو نوع (و بسیاری از پیوندهای متقاطع آبی) برای تنفس ایجاد حساسیت میکند.
پلی اورتانهای بر پایه آب بیشترین تنوع را دارا هستند. پایه های پلیمری مورد استفاده عبارتند از:
علاوه بر این، هر گروه ممکن است بصورت تک جزئی یا دو جزئی موجود باشد. برخی از بسته های تک جزئی دارای پیوند متقاطع پلی آزریدین هستند که سرطانزای کلاس دو است و هنگام استفاده از آن توجه و مراقبت توصیه میشود. در بیشتر دوجزئی، از سخت کننده پلی ایزوسیانات استفاده می شود که در استفاده از آن نیز احتیاج به مراقبت دارد. بیشتر بسته های دوجزئی از سخت کننده پلی ایزوسیانات استفاده میگردد که در استفاده از آن نیز به مراقبت احتیاج است.
عملکرد روی پارکت (دوام یا مقاومت در برابر سایش) به طور قابل توجهی در این گروه متفاوت است و در نتیجه مراقبت بیشتری در انتخاب فینیش نیاز است. به طور کلی نوع دوجزئی نسبت به تک جزئی از این جهت برتر است. با روش تابِر (جهت بررسی مقاومت در برابر سایش)، مقاومت در برابر سایش در این گروه را میتوان آزمود. مزایای کلیدی کم بودن بخارات حلال هنگام کار و نظافت ابزارهاست (VOC کم). این باعث میشود که آنها به عنوان گروه کم خطر (کمتر سمی) معرفی شوند. استفاده از فینیشهای تک جزئی نسبت به دوجزئی، کم خطرتر است زیرا در آنها از سخت کننده خطرناک استفاده نمیشود. همچنین آنها مقاومت خوبی در چسباندن لبه دارند. از معایب آنها افزایش تمایل به علائم کاربردی است. ایراد دیگر این است که در برخی از این محصولات، در نتیجه انبساط و انقباض روی لبه پارکتها، اصطلاحا سفیدک میزند.
این سیلرها حاوی حلال بالا بوده و معمولاً ترکیب پلیمر از نوع وینیل با حلالهای سریع خشک شونده است. هدف آنها عایق و واکس کردن سطح و فاصله بین تخته هاست تا تمایل فینیشهای بعدی برای نفوذ به سطح چوب را کاهش دهد. به طور کلی آنها با فینیشهای تشکیل دهنده فیلم پایه حلال به کار میروند. برخی از انواعشان را میتوان در زیر فینیشهای بر پایه آب نیز استفاده کرد. مزایای استفاده از سیلرهای سریع خشک شونده، توانایی تکمیل همه فینیشهای نهایی مورد نیاز در یک روز است.
از جمله معایب آنها عبارت است از: ضخامت کمتر غشای فینیش نهایی نسبت به حالتی که تمام لایه ها با سیستم فینیش نهایی ساخته شده باشد، سایه های روشنتر تخته های فینیش شده، و پرخطر بودن بخار حلال حین استفاده به دلیل محتوای VOC بسیار زیاد آنها.
جدول زیر فقط به عنوان راهنما ارائه شده است. ممکن است عملکرد فینیشهای مختلف در یک گروه به طور قابل توجهی متفاوت باشد. برای اطلاعات علمی و دقیق در مورد محصولی که خریدش را دارید، با فروشنده یا تولیدکننده فینیش خود مشورت کنید. همواره بهتر است ادعاهای فروشنده یا تولیدکننده به صورت کتبی باشد.
